Vrijdag PSYCHOLOGIE
Familie(bedrijf) rituelen …
Toen ik vandaag onderstaand artikel las in de tijd dacht ik onmiddellijk aan het zo belangrijke ritueel bij de opvolging (overgang) van een familiebedrijf naar de volgende generatie. Als familiebedrijfadviseur probeer ik iedere keer opnieuw en opnieuw aan de opvolgers (meestal de kinderen) duidelijk te maken dat het enorm belangrijk is om een ritueel (liefst als een verrassing) te organiseren bij dit transitiemoment… Helaas, naar mijn goesting gebeurt er véél te vaak helemaal ‘NIETS’… spijtig toch… en in deze (digitale) coronatijden dreigen zowat ‘alle rituelen’ verwaarloost te worden. Hebben jullie enig idee, WAAROM het zo belangrijk is voor de opvolging, voor de overdrager en de opvolger?
Denk eens even na…. Over het waarom, kan u lezen in het mooie artikel van Prof. Frederik Anseel.
Hoe vier je mijlpalen in het leven als de gepaste rituelen daarvoor wegvallen?
Soms besef je pas de waarde van iets als je het mist. Wereldwijd stak aan universiteiten een storm van protest op toen rectoren en decanen meedeelden dat geen proclamaties zouden plaatsvinden. Rationeel is dat vreemd, want zo’n proclamatie is een vrij inhoudsloze bedoening. De meeste studenten rollen na 1 minuut al met de ogen tijdens de clichématige speeches. Je krijgt het diploma sowieso thuis toegestuurd. Je studeerde lang en hard, niet om 30 seconden op een podium met een hoedje te zwaaien maar om essentiële kennis en vaardigheden op te doen. En toch…. De proclamatiepijn ging diep en was gemeen. Digitale proclamaties konden weinig soelaas bieden. Studenten bleven met een onvoldaan gevoel achter.
Waarom? Omdat rituelen, ‘rites de passage’, markeringspunten in ons leven vormen die mee onze identiteit bepalen. Ze onderscheiden een ‘voor’ en een ‘na’. Ervoor zijn we student, erna zijn we gediplomeerd. We behoren niet meer tot dezelfde groep. Ze onderscheiden symbolisch wie de jarenlange studie-ervaring meegemaakt heeft van wie dat niet deed. Dat verhaal wordt deel van onze identiteit. Daarom moet het ritueel publiekelijk en samen met familie en vrienden gevierd worden. We willen dat onze nieuwe identiteit ook erkend en gevalideerd wordt door de buitenwereld.
Toverspreuk?
De aanwezigheid van ouders in het publiek speelt vaak een belangrijke rol. De missie van de ouders is voltooid; wij hebben aan hun verwachtingen voldaan. Het is een transitiemoment. De toorts wordt doorgegeven; nu is het aan ons. Het ritueel is als een publieke, bezwerende toverspreuk die ons op weg zet voor het volgende deel van onze reis. Ja, dat alles zit vervat in dat kleine, schijnbaar onzinnige moment van toga en baret. Zijn er dieren die rituelen hebben? Ik betwijfel het. (Hm.. en ik denk van wel).
Het symbolische maakt ons mens.
Een studentenproclamatie is maar één voorbeeld. In digitale coronatijden missen we veel rituelen. We proberen een digitaal equivalent te vinden, maar vaak is dat slechts een mager ersatz. Een ritueel wordt pas een ritueel als het ons met eerdere generaties verbindt. Je maakt geen ritueel in een maand. Ik vermeldde vorige keer al het onmenselijke van een gemiste begrafenis. Maar ook een afscheid op het werk, een pensioen zonder ritueel doet pijn. Dit weekend kon in Australië ANZAC Day, de jaarlijkse parade van legerveteranen, na een gemist jaar opnieuw doorgaan. Een zucht van opluchting ging door de natie. Langs het parcours werden tranen met applaus afgewisseld.
Een aantal jaar geleden deed ik tijdens een lezing een live-experiment om het effect van rituelen duidelijk te maken. Wie er die zaterdag bij was in het Gentse Liberaal Archief vond een chocolaatje onder zijn stoel met een instructie. Op de instructie werd de deelnemer ingelicht dat de chocolade gemaakt was van tropische cacaobonen, klaargemaakt door een inheemse stam volgens een speciaal eeuwenoud ritueel dat omstandig werd uitgelegd.
Lekkerder?
De deelnemers werd gevraagd om de ogen te sluiten en hetzelfde ritueel uit te voeren bij het proeven van de chocolade. De andere groep kreeg de uitleg dat ze een lekker chocolaatje van de Gentse topchocolatier Joost Arijs proefden. Achteraf vond de ritueelgroep de chocolade net iets lekkerder dan de andere groep, hoewel ze hetzelfde chocolaatje hadden geproefd. ;o) Het is een replicatie van een bekend experiment van Harvard-professor Francesca Gino. Zij vond niet alleen dat collectieve rituelen welzijn en genot verhogen, maar ook dat rituelen troost bieden en de pijn van verlies temperen.
Deze week kondigde minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) aanbevelingen aan voor de rest van het schooljaar. Een ervan is uitdrukkelijk tijd maken voor overgangsrituelen zoals proclamaties. Een uitstekend idee. Ook bedrijven die mentaal welzijn hoog in het vaandel dragen, moeten in digitale tijden meer aandacht besteden aan rituelen. Ze brengen ons opnieuw dichter bij elkaar en geven richting aan ons leven.
Hopelijk leest de een of ander opvolger van een familiebedrijf dit mooi artikel én begrijp nu beter ‘de waarom’ van de door mij voorgestelde rituelen bij dit ‘oh zo belangrijk kantelmoment van de familie, van het bedrijf’… En weet je wat… ‘het is nooit te laat’ mocht het nog niet gebeurd zijn!
(Bron: Frederik Anseel … Professor management aan de University of New South Wales in Sydney- de tijd 29.04.2021)
