De ultieme kerstuitdaging
Column
Frederik Anseel
Helemaal nietsdoen is de moeilijkste opdracht ter wereld, aldus Oscar Wilde. De eindejaarsperiode zou een tijd voor reflectie en rust kunnen zijn, maar waarom komen we er toch zo moeilijk aan toe?
Alles is gezegd en gedaan. U hebt dagelijks 10.000 stappen gezet. U hebt dit jaar uw marathon gelopen. De verbouwingen zijn geslaagd. Uw Warmste Week-actie was een succes. Uw meningen zijn gehoord, gelezen en goedgekeurd en u kon trots wijzen naar uw populairste tweet ooit. De rapporten zijn opgehaald, de cadeaus zijn gekocht. U hebt geen foie gras gegeten, maar de kroketten waren weer fantastisch.
Nu hoeft het even niet meer. U moet geen plannen maken. U hoeft geen mening te hebben. Geen foto's te posten. En plots is daar voor u de leegte. U staart in de afgrond en de afgrond staart terug. De verleiding om de confrontatie met uzelf uit de weg te gaan is groot. We vinden klusjes die al een jaar op ons aan het wachten waren. Er is de stapel boeken die gelezen moeten worden. Er zijn de vrienden die je al zo lang niet meer gezien hebt. Er is de lastminutetrip, even weg van alles, vooral van onszelf. Hedonistisch escapisme.
Helemaal nietsdoen is moeilijk. Ga zitten, staar voor u uit en denk. Probeer maar. Nee, geen mindfulnesstoestanden. Gewoon even zitten en denken. Het heeft niets met onze drukke tijden te maken. 'Tout le malheur des hommes vient d'une seule chose, qui est de ne savoir pas demeurer en repos, dans une chambre', schreef Blaise Pascal al in de 17de eeuw. (vrij vertaald: al het ongeluk van de mensen komt van één ding, en dat is niet weten hoe ze moeten relaxen.. ')
In een recent psychologisch experiment werd mensen gevraagd 15 minuten in een stille kamer te zitten. De meeste deelnemers vonden het experiment uitermate onaangenaam. Wanneer ze de keuze kregen om zichzelf een lichte elektrische schok toe te dienen, verkozen twee op drie deelnemers de elektrische schok in plaats van gewoon stil te denken. Zijn ze gek? Nee, menselijk. Elke afleiding is welkom om niet geconfronteerd te worden met de eigen gedachten.
Nochtans is reflectie nodig om onszelf en de wereld om ons heen beter te begrijpen. Reflectie zorgt dat we even afstand kunnen nemen van de waan van de dag om zin te geven aan wat ons dit jaar is overkomen. We zien een rode draad door de gebeurtenissen en maken een verhaal voor onszelf. Dat wordt onze identiteit. Identiteit is niets anders dan het verhaal dat we over onszelf creëren. Die identiteit geeft houvast, betekenis en zekerheid in een onvoorspelbare wereld.
Maar daar zit ook het gevaar van reflectie. Dat het zelfbevestigend wordt. Dat we enkel die zaken onthouden en interpreteren waarin we onszelf bevestigd zien. Laat daarom twijfel toe in uw terugblik. Misschien nam u niet altijd de juiste beslissing. Misschien konden de zaken anders gelopen zijn. Of had iemand anders het bij het rechte eind.
En met de twijfel komt ook mededogen met de ander. U krijgt begrip voor de keuzes die iemand anders maakte, omdat u zich mentaal kunt inbeelden hoe het is om in iemand anders zijn schoenen te staan. Aan de andere kant van de loopgraven staat een leger van meningen dat even hard van het gelijk overtuigd is als u. En al reflecterend begrijpt u dat die andere meningen misschien niet dom of verwerpelijk zijn, maar misschien een logisch gevolg van andere ervaringen en gebeurtenissen.
Durf even stil te vallen en terug te blikken. Laten we elkaar even rust gunnen. U hebt misschien maar een paar dagen voor u opnieuw het ongenadige ritme van de wereld als markt en strijd oppikt: 'Once more unto the breach, dear friends, once more.'
Column in de Tijd van Frederik Anseel
Professor bedrijfspsychologie aan King's College London
P.S. deze column, die te mooi is om niet te delen, had ik vorig jaar bewaard en vandaag plots terug gevonden ;o)
