Vrijdag PSYCHOLOGIE
WAAKZAAMHEID
Mensen reageren sneller op negatieve dan op positieve signalen. Zie je een leuke persoon in een café, of een lekker hapje op de menukaart, dan kun je op je gemak overwegen of je de persoon respectievelijk het hapje wilt benaderen, wat de voors en tegens zijn en hoe je het gaat aanpakken. Maar komt er een enorme griezel binnen die naast je dreigt te gaan zitten, of zet iemand je een bord met giftige dampen voor je neus, dan moet je onmiddellijk in actie komen.
We zeggen weleens tegen elkaar dat we niet zo snel moeten oordelen (in termen van goed en fout), maar snelle oordeelsvorming is van levensbelang voor dieren die in het wild leven – en dat deden mensen gedurende het grootste deel van hun evolutionaire geschiedenis. Om te overleven moet je direct zien wie en wat je wilt benaderen, en wanneer er gevaar dreigt en je moet vechten of vluchten, zodat er snel een stoot adrenaline door de aderen moet worden gepompt.
Vooral bij dreiging is een snelle reactie cruciaal: vaststellen of er lekkere besjes aan een boom zitten kan wel even wachten, maar de snelheid waarmee je bepaalt of een roofdier hongerig is maakt in de natuur het verschil tussen the quick and the dead.
De gevolgen van negatieve gebeurtenissen zijn eenvoudigweg meer acuut en vaker onomkeerbaar dan van positieve. Misschien waren er ooit mensen die eerst op hun gemak met hun stamgenoten gingen overleggen en discussiëren wat voor roofdier het precies was en hoe groot de kans op gevaar was, wat de beste route was om te vluchten en hoe het daarna verder moest. Als die er waren, zijn ze nu uitgestorven.
Wij zijn met z’n allen nakomelinge van de overlevers: mensen met een automatische, ingebakken neiging om snel te reageren op gevaar.
Psychologische onderzoek laat diverse voorbeelden zien van die neiging. Zo kunnen we een boos kijkend gezicht onmiddellijk eruit pikken als we naar een groep mensen kijken. We hebben als het ware een automatische ‘scan’ voor boze, bedreigende gezichten. Bij het vormen van indrukken van anderen laten we negatieve informatie zwaarder wegen dan positieve. Iemand hoeft maar één keer iets verkeerd te doen om het te verknallen (‘Eens een dief…’) en moet veel vaker iets goed doen om krediet op te bouwen.
We kijken langer naar negatieve dan positieve informatie en onthouden het beter (behalve als het over onszelf gaat), we praten er meer over (vandaar dat mensen in het algemeen zo vaak onvoldoende positieve feedback krijgen), negatieve roddels worden sneller doorverteld dan positieve, we hebben meer verschillende woorden voor negatieve persoonlijkheidskenmerken en negatieve emoties (boos, teleurgesteld, bedroefd, bang, jaloers, verbitterd, en ga zo maar door) dan positieve.
Dit zijn allemaal uitingsvormen van onze zogenoemde automatische werkzaamheid – een uiterst nuttig mechanisme in tijden van dreiging. Helaas is onze samenleving in de loop van de evolutie dermate ingewikkeld geworden dat het allemaal niet meer zo soepel werkt. Degene met de macht zitten het hoogst in de boom, het verst van de dreiging af, en hebben dus als laatste in de gaten wat er aan de hand is. Bij de bankencrisis bijvoorbeeld, wisten degenen aan de top als laatst dat er ondeugdelijke financiële producten werden verkocht.
In vroeger tijden wisten stammen hun onderlinge tegenstelling snel te overbruggen zodra er een gemeenschappelijke dreiging was. Hetzelfde bleek in een onderzoek* te gelden voor kinderen op een schoolkamp waar twee groepen waren ontstaan die elaar het leven zuur maakte: toen een waterprobleem ontstond dat ze alleen door samenwerken konden oplossen, was de onderlinge strijd snel voorbij. Vergelijk dat eens met de leiders op onze aardbol: die zijn nu al vele jaren op de hoogte van de dreiging van een klimaat-, voedsel-, water- en energiecrisis, maar zijn eigenlijk nog steeds aan het kissebissen over wie er wat moet inleveren om het op te lossen.
Een beetje als die stam uit de oertijd die te lang vergaderde over dreigingen, en inmiddels is uitgestorven.
Bron: menselijke gebreken voor gevorderden – Roos Vonk
Extra noot:
Ik zag the Robber’s Cave experiment (zie link) The robber’s Cave experiment voor het eerst in de ongelooflijke serie ‘Why We Hate’ van Steven Spielberg… (zie het interview) Why We Hate - exclusive interview Spielberg & Gibney
Dit experiment toont aan dat jongeren snel in conflict kunnen worden gebracht door hen als stammen (tribe) tegen elkaar te laten strijden in diverse competities. Het goede nieuws is echter dat ze ook snel kunnen samenwerken zodra er een gemeenschappelijk probleem of dreiging is."
Zie ook mijn eerdere tekst over ‘Why We Hate’ Het GEWONE wordt SPECIAAL als we van elkaar houden… | EDDIS | Eddy's Dagelijks Doordenkende Inspirerende Spreuken | Eddy Claesen
