Vrijdag FAMILIEBEDRIJVEN – FAMILIEZAKEN
Loyaliteit is een stille kracht. Ze groeit niet uit uniformiteit, maar uit verbondenheid. Ze vraagt niet dat we kopieën van elkaar worden of dezelfde mening delen.
Integendeel: ze vraagt om verschillen te erkennen, te verdragen én te accepteren. Om elkaar, in alle verscheidenheid, toch nabij te blijven. Elkaar in het verschil te ontmoeten. Loyaliteit is dan ook geen kwestie van volgzaamheid, maar van wederzijds respect en verbondenheid – zelfs wanneer standpunten uiteenlopen. wie werkelijk loyaal is, erkent het verschil – en blijft toch nabij.
In een wereld waar verdeeldheid vaak sneller groeit dan begrip, is loyaliteit ook een daad van moed en van respect.
Loyaliteit betekent trouw blijven – niet alleen aan de ander, maar ook aan jezelf. Ze wortelt in relaties: tussen familieleden, binnen organisaties, in vriendschappen, partnerschappen en samenwerkingen. Niet als volgzaamheid, maar als keuze. Niet als onderwerping, maar als verbinding. En precies daarin schuilt haar schoonheid: wanneer jij ‘jij’ mag zijn en ik ‘ik’, en we toch samen een ‘wij’ blijven – stevig genoeg om ook naar buiten toe HET VERSCHIL te maken.
De gelaagdheid van loyaliteit binnen familiebedrijven
In familiebedrijven wordt loyaliteit vaak gezien als een vanzelfsprekend gegeven. Maar niets is minder waar. Ze is er in lagen, in vormen, in verwachtingen — uitgesproken en vaak onuitgesproken.
De context is uniek, de verhoudingen complex. Daarom is inzicht in die gelaagdheid zo cruciaal.
We onderscheiden o.a.:
- Existentiële loyaliteit: de natuurlijke, existentiële verticale band tussen kinderen en ouders. Een loyaliteit die bij de geboorte ontstaat en vaak onvoorwaardelijk lijkt. Het kind staat in de schuld bij de ouders.
- Horizontale loyaliteit: de band tussen broers en zussen, neven of nichten die samen ondernemen – gekenmerkt door gelijkwaardigheid, maar ook rivaliteit of competitie.
- Verworven loyaliteit: het vertrouwen dat gegroeid is door inzet, samenwerking of zorg – denk aan aangetrouwde familieleden of medewerkers die deel zijn geworden van de “familie”.
- Professionele loyaliteit: de band met het bedrijf zelf, met de familiewaarden of met de geschiedenis en toekomst van het ondernemerschap.
- Dubbele of gespleten loyaliteit: het gevoel verscheurd te zijn tussen verwachtingen van de familie en de eisen van het bedrijf, tussen het eigen verlangen en de plicht tegenover anderen. Dit ontstaat wanneer een kind niet openlijk loyaal kan zijn aan beide ouders, bijvoorbeeld bij een scheiding, en gedwongen wordt partij te kiezen
- Onzichtbare loyaliteit: diepgewortelde trouw aan ouders, grootouders, medewerkers of zelfs overleden familieleden, vaak zonder dat men zich daar volledig bewust van is.
De Hongaarse psychiater Ivan Boszormenyi-Nagy heeft deze loyaliteiten in kaart gebracht. Hij toont hoe ze zowel een bron van kracht als van conflict kunnen zijn. Loyaliteit verbindt, maar ze kan ook gevangen houden. Vooral wanneer ze niet benoemd, bevraagd of erkend wordt.
Wanneer loyaliteit kinderen doet kiezen zonder vrijheid
In mijn werk als adviseur voor familiebedrijven zie ik het keer op keer gebeuren: kinderen die instappen in het familiebedrijf niet uit passie, maar uit ‘plichtsgevoel’. Niet omdat het hun droom is, maar omdat iemand het moet doen. Omdat een ouder hen nodig heeft. Omdat de grootouder het verwacht. Omdat men de medewerkers niet in de steek wil laten. Of gewoon… omdat men nog niet weet wat men zelf wil.
Ook mijn eigen dochter, An, stapte enkele jaren geleden in het familiebedrijf — in een periode dat we extra mensen konden gebruiken. Ze had net haar studies master rechten en economie afgerond. Slim, analytisch, en intussen erkend als accountant-belastingconsulent. Maar toen was de vraag nog: is dat voldoende om dit ook écht te willen doen, en vol te houden?
Uit zorg voor haar én voor het bedrijf, liet ik haar destijds een extern assessment doen – een grondige screening van haar competenties, drijfveren en potentieel. De uitkomst was positief, maar ook met enkele aandachtspunten: vooral op het vlak van commerciële vertaalslag en klantgerichte communicatie mocht het wat sterker.
Vandaag, jaren later, leidt zij het kantoor. Met eigen stijl en accenten. En die beginvragen? Die zijn nu bron van vertrouwen geworden – omdat we ze toen durfden stellen.
Ik ontmoette - in de 20 jaar dat ik al familiebedrijfadviseur ben - ook regelmatig kinderen die het bedrijf moesten overnemen na het plotse overlijden van een ouder – overmand door verdriet, en tegelijk vastgeklonken in de ‘onzichtbare plicht’ om "de droom van vader verder te zetten". Soms met succes. Soms met bittere spijt.
Loyaliteit mag nooit een gevangenis worden. Ze verdient bewustwording, gesprek, ruimte om te ademen. Loyaliteit mag nooit het vrije "nee" in de weg staan – want alleen dan is een "ja" echt waardevol.
Tot slot
Loyaliteit is geen vastgelegde route, maar een levenslange zoektocht naar evenwicht:
tussen verleden en toekomst, tussen zelf en ander, tussen bloedband en persoonlijke roeping.
In een familiebedrijf is die zoektocht complex, maar ook bijzonder waardevol.
Wanneer loyaliteit haar ware gezicht mag tonen – dat van wederkerigheid en respect voor het verschil – wordt ze geen keten, maar een brug. Een brug tussen generaties, tussen dromen, tussen mensen.
