Vrijdag PSYCHOLOGIE
Leiderschap uit Oekraïne?
Wat kunnen managers leren van de oorlog in Oekraïne? Er is maar een juist
antwoord op die vraag en dat is ‘Wie kan dat wat schelen?’. Het enige wat vandaag telt, is vrede en soevereiniteit herstellen en maken dat geen slachtoffers meer vallen. Op zulke ingrijpende momenten heb je als schrijver weinig zin om je van je schrijftaak te kwijten. Elk woord is futiel en draagt bij tot een overweldigend gevoel van hulpeloosheid.
Maar omdat deze column niet over wereldvrede gaat maar over de psychologie van
werk, probeer ik mijn gedachten - en de uwe - te verzetten door het leiderschap van
Volodymyr Zelensky te analyseren. In korte tijd werd de Oekraïense president een
toonbeeld van moed, charisma en crisisleiderschap. Op het moment van schrijven
weet ik niet of hij nog in leven is. Het is het eerste dat ik elke morgen bij het wakker
worden check. Het verhaal wordt een halve nachtmerrie voor Hollywood: hoe maak je een film over
een komiek die president wordt nadat hij in een film een leraar had gespeeld die
president wordt?
Ik hoorde pas van Zelensky enkele weken voor de invasie. Hij wees de media terecht
omdat ze paniek zaaiden. Tot eind januari sprak hij de Amerikaanse president Joe
Biden tegen en herhaalde hij dat er geen directe oorlogsdreiging was. Enkele weken
later was de invasie een feit. In weerwil van die inschattingsfout werd Zelensky in enkele dagen een wereldwijd icoon. Er was de emotionele toespraak in het Russisch aan het Russische volk. Er zijn de dagelijkse korte clips om te tonen dat hij nog leeft en niet wijkt. Hij drinkt ’s ochtends koffie met zijn soldaten. Zoals de paus dankt voor de mooie bloemen, dankt Zelensky staatshoofden voor wapens: ‘Bedankt, Alexander De Croo voor de 3.000
machinegeweren’. Met Oekraïens flegma wuift hij Bidens aanbod tot evacuatie weg:
‘Ik heb geen lift nodig, maar munitie.’
Ondertussen ontdekt het internet elke dag een nieuw filmpje over Zelensky’s
verleden. Zijn hele leven lijkt een voorbereiding op dit moment. Zelensky wint
‘Dancing with the Stars’. Zelensky krijgt in zijn film telefoon van Merkel over
toetreding tot de EU. En mijn persoonlijke favoriet: Zelensky is de Oekraïense stem
van Beertje Paddington.
Wat is de unieke vaardigheid van Zelensky? Ik denk niet dat charisma de verklaring
is. Charisma is het eindresultaat, wat de toeschouwer voelt. Nee, het is een superieure
beheersing van digitale communicatie. Veel leiders kunnen met een bevlogen speech een zaal in vuur en vlam zetten. Maar op de kleine schermpjes zijn ze een zak zout, een stijve hark, een monotoon dreunende nieuwslezer.
Niet zo, Zelensky. Hij weet de camera staan, als hij die al niet zelf ter hand neemt. Hij wisselt langere speeches af met krachtige statements. Hij verwoordt wat mensen voelen in een taal die ze zelf ook spreken. Hij capteert op het juiste moment de juiste emotie, voelt het digitale publiek aan en slaagt erin door het scherm heen energie uit te stralen.
De Amerikaanse president Barack Obama en zijn Franse evenknie Emmanuel Macron beheersen de magie van de grote momenten. In hun speeches stralen ze grandeur en dominantie uit. Maar dit, dit is nog een andere vaardigheid.
Digitaal communiceren betekent zonder uitgebreide voorbereiding, regie of
televisiestudio mensen toch op een persoonlijke manier raken. Natuurlijk is het geen
improvisatie. De man heeft een lange medialoopbaan achter de rug, hij weet exact
wat hij doet. In zijn verkiezingscampagne voerde hij bijna uitsluitend campagne op
de sociale media.
Digitale communicatie is een nieuw register dat toelaat persoonlijke connectie te
maken met een massapubliek alsof het een op een is. Het is een unieke vaardigheid,
maar een die je kan leren. Die je zal moeten leren. In een postcovidtijdperk waar
mensen digitaal werken en leven, moeten leiders direct leren connecteren met hun
mensen. Geen ellenlange discussies met betweters op Twitter. Geen frivole filmpjes.
Nee, rechttoe, rechtaan, kordaat, eerlijk en digitaal. Ziedaar de uitdaging voor de
nieuwe leider.
Bron: dit is een column uit de Tijd van Frederik Anseel Professor management aan de University of New South Wales in Sydney.
