Vrijdag Filosofie
‘Heb je jezelf al eens afgevraagd?‘
Praten alleen idioten in zichzelf? …Plato merkte al in de Oudheid op dat in jezelf praten een doodgewone menselijke ervaring is. Voor hem was het een vorm van dialoog van de ziel met zichzelf. Niet iets vreemd of dwaas dus, maar een oefening in denken.
Bart Geurts, hoogleraar filosofie van cognitie en taal aan de Radboud Universiteit, sluit zich daarbij aan. ‘Zelfspraak is een normaal verschijnsel,’ zegt hij. ‘Iedereen praat wel eens in zichzelf, ook al doet de een het meer bewust dan de ander.’
Maar waarom doen we dat eigenlijk? Het antwoord is minder eenduidig. Zelfspraak kan net zo veelzijdig zijn als een gesprek met een ander. Soms moedigen we onszelf aan (“kom op, je kan dit”), soms ordenen we gedachten hardop, soms verwoorden we twijfels.
Een belangrijke functie is in elk geval probleemoplossing: jezelf door een moeilijke kwestie coachen, een stap terugnemen, of jezelf richting geven. Het is als een intern klankbord dat helpt de chaos van gedachten om te vormen tot een bruikbaar antwoord.
In zekere zin is zelfspraak dus een oefening in zelfbegrip. Wie met zichzelf spreekt, traint ook de innerlijke dialoog die nodig is om met anderen te spreken. Zoals de filosoof Hannah Arendt schreef: “Denken is het stille gesprek van de ziel met zichzelf.” (*)
Niets idioots aan dus. Integendeel: misschien is het juist een teken van wijsheid om jezelf niet monddood te maken.
Wanneer heb jij voor het laatst hardop tegen jezelf gesproken? Was het om jezelf moed in te praten, om helder te denken, of om iets uit je hart te zetten?
(*) De spreuk “Denken is het stille gesprek van de ziel met zichzelf” is niet letterlijk van Hannah Arendt. Ze verwijst in The Life of the Mind (1971–1978) wel naar Socrates/Plato die precies dat idee zo formuleert. Arendt gebruikt het om te duiden dat denken in wezen een dialoog is. Dus: de bron is eigenlijk Plato, en Arendt heeft dit verder uitgewerkt.
