Vrijdag PSYCHOLOGIE
Cognitieve dissonantie
Cognitieve dissonantie… we hebben er allemaal wel (eens) mee te maken. Cognitieve dissonantie is een psychologisch concept dat verwijst naar de ongemakkelijke mentale toestand die ontstaat wanneer een persoon tegenstrijdige overtuigingen, attitudes of gedragingen ervaart. Mensen streven van nature naar consistentie in hun gedachten, gevoelens en gedragingen, en wanneer er een discrepantie optreedt tussen deze elementen, kan dit leiden tot een gevoel van spanning of ongemak.
Om dit ongemak te verminderen, zijn mensen geneigd om hun overtuigingen of attitudes aan te passen, zodat ze beter passen bij hun gedrag, of om hun gedrag te veranderen om beter overeen te komen met hun overtuigingen. Dit proces van het verminderen van cognitieve dissonantie kan leiden tot rationalisatie, het veranderen van overtuigingen, het negeren van informatie die in strijd is met bestaande overtuigingen, of het zoeken naar manieren om de inconsistentie te rechtvaardigen.
Hier enkele voorbeelden van cognitieve dissonantie:
- Roken en gezondheid: Iemand die zich bewust is van de gezondheidsrisico's van roken, maar toch blijft roken en deze risico's minimaliseert.
- Klimaatverandering en consumptie: Iemand die gelooft in de ernst van klimaatverandering, maar tegelijkertijd een overmatige levensstijl met een hoge ecologische voetafdruk handhaaft.
- Gezonde voeding en ongezonde eetgewoonten: Iemand die overtuigd is van het belang van gezond eten, maar regelmatig fastfood consumeert.
- Zelfbeeld en gedrag: Iemand die zichzelf als milieubewust beschouwt, maar herhaaldelijk plastic wegwerpproducten gebruikt.
- Vriendschap en meningsverschillen: Iemand die goede vrienden is met iemand die sterk tegenovergestelde politieke opvattingen heeft, en toch die vriendschap in stand houdt zonder de meningsverschillen aan te pakken.
- Zonnebank en huidgezondheid: Iemand die zich bewust is van de schadelijke effecten van uv-straling op de huid, maar nog steeds regelmatig zonnebanken gebruikt.
- Studie-uren en examenprestaties: Iemand die gelooft dat hard studeren essentieel is om goede cijfers te halen, maar vaak op het laatste moment studeert en toch hoge cijfers verwacht.
- Misleidende reclame en aankoop: Iemand die weet dat bepaalde reclame misleidend is, maar toch het gepromote product koopt vanwege de aantrekkelijke claims.
- Veiligheid en risicovol gedrag: Iemand die zich bewust is van de gevaren van niet aangelijnde huisdieren, maar zijn eigen hond regelmatig los laat lopen in drukke gebieden.
- Religieuze overtuigingen en gedrag: Iemand die beweert sterk religieus te zijn en de leerstellingen van zijn religie te volgen, maar selectief bepaalde regels negeert die niet goed passen bij zijn levensstijl.
- Ontrouw en morele waarden: Iemand die gelooft in monogamie en eerlijkheid in een relatie, maar toch een affaire heeft en dit gedrag rechtvaardigt om verschillende redenen, zoals emotionele verwaarlozing of verleiding.
- Slechte behandeling en liefde: Iemand die zich in een relatie bevindt waarin ze slecht behandeld worden (fysiek of emotioneel misbruik), maar toch vasthouden aan de overtuiging dat hun partner van hen houdt en uiteindelijk zal veranderen.
- Controle en autonomie: Een persoon die in een relatie streeft naar onafhankelijkheid en autonomie, maar merkt dat ze zich vaak ondergeschikt maken aan de wensen en behoeften van hun partner om conflicten te vermijden.
- Vriendschap en negatieve eigenschappen: Iemand die een vriendschap onderhoudt met iemand die herhaaldelijk negatieve opmerkingen maakt of ongevoelig gedrag vertoont, en toch blijft beweren dat deze persoon een goede vriend is.
Deze voorbeelden illustreren hoe cognitieve dissonantie kan optreden in verschillende aspecten van het leven en hoe mensen ermee omgaan door hun overtuigingen en gedrag aan te passen om interne spanning te verminderen.
