JE LEVEN IN EEN HERINNERING
Zin in een gedachte experiment?
Stel er bestaat een volk waar ze geloven, dat als een mens overlijdt, alvorens men naar het hiernamaals kan gaan, eerst terechtkomt in een tussenruimte voor één week. In deze tussenruimte mag je maar kiezen voor slechts één herinnering. Slechts deze ene herinnering mag je meenemen in het hiernamaals.
Wat zou voor jouw die éne herinnering zijn?
Denk eens even na voor je verder leest!
Deze intrigerende vraag kwam ‘Jacky van de Goor’ op het spoor door het zien van de Japanse film ‘After live’ (2012) (**). Deze film gaat over een groep mensen die zojuist zijn overleden. Ze komen aan op een plek tussen hemel en aarde, en krijgen een week de tijd om één herinnering uit hun voorbije leven te kiezen. De gekozen herinneringen mogen ze meenemen naar de eeuwigheid. In de loop van de film zie je welke ze meennemen en waarom ze juist die herinnering kiezen.
Die vraag was ook het uitgangspunt voor honderden verhalen die Jacky van de Goor verzamelde voor haar promotieonderzoek aan het Story Lab van de Universiteit Twente. Ze stelde deze vraag aan bejaarden en studenten, aan directeuren en daklozen, aan christenen, moslims en atheïsten.
- Welke herinneringen koesteren mensen?
- Wat is er zo wezenlijk aan deze herinnering?
- Wat laat het zien over wie ik ben, wat er echt toe doet?
- En moet het allemaal ‘groots en meeslepend’ zijn?
De antwoorden die zij kreeg op deze vraag laten zien hoe mensen in het alledaagse leven ‘zin en betekenis’ ervaren.
Mijn eerste kennismaking met deze ‘bijzonder krachtige vraag’ was tijdens mijn opleiding postgraduaat filosofie. In deze opleiding wordt er gevraagd om als ‘gesprekbegeleider’ te oefenen. Medestudent Regien (die master in filosofie bleek te zijn wat wij niet wisten) maakte er elke keer iets bijzonder van. Deze keer met de vraag om een ‘gedachte experiment’ te mogen doen, waarbij we moesten nadenken over die ‘ene herinnering’ die we zouden meenemen. Wat daar gebeurde was gewoon super! Regien had natuurlijk ook het boek mee. En twee dagen later was ik nieuwsgierig het aan het lezen…
Na het lezen van dit prachtig boek heb ik het verhaal ook al minstens 50 keer verteld aan klanten, familie, en aan iedereen die er voor openstaat en gevraagd om een mini gedachte experiment te mogen doen. Nadat men een poging doet, wat best moeilijk is, kiezen aardig wat mensen voor life-events zoals het eerste lief, trouwen, baby krijgen of op wereldreis gaan. Maar als ze het niet dadelijk weten… wat ook vaak gebeurt vertel ik hen wat men vooral NIET MEENEEMT. Men neemt niet mee!
GEEN ENKEL HERINNERING GAAT OVER:
- GELD, dikke portemonnees of goed gevulde bankrekeningen vette salarissen …
het winnen van een loterij! - MATERIEEL BEZIT en bepaalde dingen, spullen komen weinig voor in het onderzoek en als ze voorkomen dat heeft dit een symbolische WAARDE .. Bv. Vlinder = persoonlijke transformatie (oorbellen, slaapzak, tas koffie…)
- STATUS of macht… het willen winnen
- HIËRARCHIE of succes op de maatschappelijke ladder is geen thema
- WERK … in al dit onderzoek, slecht 2 x
WAT NEMEN MENSEN DAN WEL MEE?
Het is niet de COMPETIE met anderen maar wel de LIEFDEVOLLE VERBINDING met ANDEREN. Hoe verschillend wij mensen ook zijn, we zijn allemaal verbonden met dezelfde thema’s. De rode draad, die dwars door deze thema’s heen loopt is: verbinding als de essentie van zin.
- Verbinding met anderen … verbondenheid met mensen
- Verbinding met de fysieke wereld … de natuur… de wereld om ons heen
- Verbinding met het grote mystieke, met het grotere geheel waarvan wij deel uitmaken
- Verbinding met iets wat je overstijgt en – daardoor - verbinding met jezelf (jezelf ontmoeten door de ander te ontmoeten)
Buiten bijzondere, buitengewone momenten in het leven zoals het huwelijk, de geboorte, de
adembenemende uitzichten op een reis.. Je wordt verrast, overdonderd, betoverd, het unieke, bijzondere, eenmalige, speciale opent je ogen… het raakt je… kiezen mensen ook voor het alledaagse zoals hun kind voorlezen, van het werk komen en je fiets in de schuur zetten of een wandeling in park. Of hoe het gewone bijzonder wordt. Buiten de vrolijke herinneringen gaat de helft juist over sterven, ziekte of een ongeluk. Sommige herinneringen die mensen mee willen nemen, zijn ronduit pijnlijk. Zo vertelde een vader dat hij de herinnering aan het overlijden van zijn dochtertje mee wilde nemen. (ze stierf in zijn armen)… Hij gunt het niemand zo’n pijnlijk herinnering als deze, maar voor hem bracht dit de essentie van het leven. Door te voelen wat de dood is, voelde hij ook hoe kostbaar en dierbaar het leven wel is.
De kracht van verhalen
Verhalen zijn dragers van betekenis. Ze doen een appel op onze emotie, verbeelding en intuïtie. Steeds meer wordt de kracht van verhalen erkend als waardevolle tegenhanger van de logica, van onze neiging om te willen meten, vatten, omschrijven en kwantificeren. Narratief denken daarentegen gaat over zin- en betekenisgeving, over hoe we waarde toekennen aan dingen, aan feiten en gebeurtenissen. Zin valt namelijk niet objectief te meten of kwantificeren.
“Zin is van een orde die we met ons rationele brein niet kunnen bevatten.”
In de woorden die we gebruiken en de beelden die we schetsen komt de zin die wij aan ons leven geven tot uiting. En komen wij zelf tot uiting. In onze verhalen laten we zien wie we zijn. Als we onszelf willen kennen, als we inzicht willen krijgen in de zin en betekenis van ons eigen leven, dan moeten we ons eigen verhaal proberen te begrijpen. Jacky citeert in dit verband de bekende neuroloog Oliver Sacks wanneer deze zegt dat wij als mens ‘een uniek verhaal zijn dat continu en onbewust wordt gevormd, door ons en in ons, door onze percepties, gevoelens. Het verhaal is wat ik ben, wie ik ben geworden en wat ik van plan ben te worden’. Ons verhaal, het verhaal van wie we zijn, is nooit af. Het is niet statisch. In het proces van zin vinden en zin geven zijn verhalen de dragers, aldus Jacky.
Niet zomaar een verhaal
‘Het is niet zómaar een vraag die je stelt,’ merkte een van de deelnemers aan het onderzoek van Jacky op. En het zijn niet zómaar verhalen die deze vraag wakker maakt. Welk verhaal kies je? Je kunt jezelf zien als één groot verhaal, maar ook als een aaneenschakeling van miljoenen kleine verhalen: gewone, bijzondere, fijne, pijnlijke, verdrietige. Dat ene moment dat je kiest, dat ene verhaal uit al die miljarden verhalen van je leven, moet wel heel betekenisvol zijn. Of, zoals een andere deelnemer het verwoordde, ‘dat die ene herinnering zoveel van je identiteit kan onthullen.’
‘Wat voor soort herinnering moet het zijn?’ vroegen mensen regelmatig aan Jacky. Haar antwoord is heel eenvoudig: het enige waar de herinnering aan hoeft te voldoen is dat jij ’m mee wilt nemen naar het hiernamaals. Het moment hoeft niet mooi te zijn, niet uniek of bijzonder, het hoeft geen piekmoment te zijn, geen contrastervaring. Door het ontbreken van dergelijke criteria ben je echt vrij in je keuze, elk moment is in principe goed, het gaat er uitsluitend om dat je het voor de eeuwigheid zou willen vasthouden.
Eén herinnering voor het hiernamaals… in dit laatste woord schuilt een magisch element, een opening naar een ruimer bewustzijn. Een opening naar een wereld van betekenis, voor iedereen op zijn of haar eigen manier. Een element van verbeelding en fantasie om ons logisch-lineaire denken te doorbreken en onze emotionele, intuïtieve kwaliteiten aan te spreken. ‘Ik vond de vraag het ook wel eenvoudig maken,’ zo bevestigt een deelnemer, ‘want ik was niet heel erg aan het denken. Het was meteen dat plaatje dat bij me opkwam’.
“Een herinnering voor het hiernamaals – het is een uitnodiging om je hart te laten spreken.”
Gezien worden
Door het vertellen van en luisteren naar elkaars herinneringen gaan mensen elkaar vaak opnieuw zien; voorbij het gedoe, op een andere laag. Het delen van hun herinneringen doet iets in de verbinding, in het contact tussen mensen. Want er gebeurt iets in een groep wanneer mensen elkaar hun gekozen herinnering vertellen, en die in een verhaal tot leven brengen. De beelden die zo ontstaan raken, resoneren en verbinden. ‘Het gaat al heel snel de diepte in, je krijgt al heel snel contact, een ontmoeting op een dieper niveau,’ zo verwoordde een deelnemer het.
Je leven in een herinnering is aldus niet alleen een inspirerend boek, maar het bevat tegelijkertijd een handreiking om direct met deze vraag in de praktijk aan de slag te gaan. Het levert hele mooie gesprekken op…
Zie deze kleine samenvatting als een nieuwjaargeschenk van mij aan jullie spreukenliefhebber en als mogelijkheid om het morgenavond, aan de tafel wanneer het moment er is … een gedachte experiment te doen met uw gasten en dierbare… en wie weet wat er ontstaat! Wie durft?
Alvast héél veel plezier en aan iedereen een bijzonder gelukkig 2023
(*)De kleine goedheid: Aandacht, aanraking, geur, een goed gesprek, een blik, een luisterend oor.
Voor iemand iets betekenen. Het leven zit vol met kleine goedheden. De Franse filosoof Levinas had het over “La petite bonté” (de kleine goedheid). In het nabij zijn voor anderen, er zijn voor elkaar zit de essentie voor het geluk.
‘La petite bonté’ – De Zin – Dirk De Wachter
(**) trailer After life
(97) Jacky van de Goor - Je Leven in één Herinnering - YouTube
Je leven in één herinnering - Happinez
(97) Life in One Question | Jacky van de Goor | TEDxVenlo - YouTube
